Page 190 - Η ΓΛΩΣΣΑ ΜΑΣ_B' Λυκείου

190
εξαρτάται από τη συνοχή των κρίκων της αλυσίδας αυτής, δηλαδή την αδιάλειπτη
και αρμονική συνεργασία των ανθρώπων, είτε είναι άτομα είτε επαγγελματικές και
κοινωνικές ομάδες είτε ακόμη και κράτη ολόκληρα.
Όμως, αυτή η αλληλεξάρτηση των ανθρώπων εγκυμονεί κινδύνους για μια κοινωνία,
αν δεν πληρούνται οι αναγκαίες προϋποθέσεις οργανωμένης συνεργασίας και
αλληλοβοήθειας. Αν, αντί για την υπευθυνότητα και την αλληλεγγύη, κυριαρχήσουν
ανταγωνιστικές διαθέσεις, συντεχνιακές αντιλήψεις και εκβιασμοί, τότε υπάρχει ο
κίνδυνος να γίνει μια κοινωνία τόσα κομμάτια, όσοι και οι τομείς της εξειδίκευσης.
Και τα μειονεκτήματα της εξειδίκευσης δεν περιορίζονται μόνο σ’ αυτό. Εξαιτίας
της η εργασία τυποποιήθηκε, έγινε μηχανική, επειδή ο εξειδικευμένος εργάτης,
συνήθως, περιορίζεται στις ίδιες σταθερά επαναλαμβανόμενες κινήσεις, όπως
ακριβώς λειτουργεί μια μηχανή. Η τυποποίηση των ενεργειών του οδηγεί, τελικά, σε
υπερκόπωση ή εξασθένηση και ατροφία μελών του σώματος. Ακόμη χειρότερη είναι
η ατροφία του πνεύματος. Περιορίζονται οι επιλογές, η πρωτοτυπία και η φαντασία
του πνεύματος. Έτσι, στενεύουν οι ορίζοντές του και χάνει την ελευθερία του, γιατί
«δε θα πρέπει να λησμονούμε πως η φαντασία, είτε εφαρμοσμένη στα πράγματα είτε
όχι, είναι πολύτιμη μορφή ελευθερίας».
Εξίσου σοβαρή επίπτωση της εξειδίκευσης είναι και η αλλοτρίωση του ανθρώπου.
Η αδυναμία του να αντικρίζει ολοκληρωμένο το προϊόν της εργασίας του, το
δημιούργημα του, καθώς αυτό δεν είναι παρά μόνο ένα μέρος του όλου, ένα εξάρτημα,
μια λεπτομέρεια απρόσωπη και χωρίς ταυτότητα, του στερεί την ηθική ικανοποίηση
που προσφέρει η ολοκληρωμένη προσωπική δημιουργία. Επιπλέον, ο άνθρωπος γίνεται
ανεύθυνος, αφού μπορεί, για παράδειγμα, να κατασκευάζει ένα εξάρτημα κάποιου
όπλου μαζικού ολέθρου και να αγνοεί για τι προορίζεται.
Τέλος, ο άνθρωπος γίνεται μονομερής, εφόσον με την εξειδίκευση περιορίζεται το
διανοητικό του πεδίο. Η επιστημονική, μάλιστα, πράξη επιβεβαιώνει πολύ συχνά πως,
ενώ η εξειδίκευση είναι απαραίτητη, δεν επαρκεί για την κατανόηση φαινομένων που
αντιμετωπίζει η επιστημονική έρευνα και σκέψη, επειδή, για να εξηγηθεί το μέρος,
χρειάζεται η γνώση του όλου. Χάνει, επίσης, την ηθική, αλλά και την επαγγελματική
του αξία, καθώς γίνεται ανίκανος έξω από το εξειδικευμένο έργο του, και συχνά
οδηγείται στην ανεργία. Η εξειδίκευση περιορίζει και τα ενδιαφέροντα του ανθρώπου,
στο βαθμό που αυτά καθορίζονται από το είδος της εργασίας του.
Ως συμπέρασμα θα μπορούσαμε να αναφέρουμε τα λόγια του Χρ. Μαλεβίτση: «Η
αποκλειστική, ολοκληρωτική και στεγνή ειδίκευση μπορεί να προωθεί τον τεχνικό
πολιτισμό, αλλά δεν προωθεί τον πνευματικό πολιτισμό. Στρεβλώνει το άτομο, από