Αλφαβητάρι

Όπως όλοι/ες γνωρίζουμε, σκοπός της γλωσσικής αγωγής στο νηπιαγωγείο και την πρώτη τάξη του Δημοτικού είναι καταρχάς η προσφορά κατάλληλων εμπειριών μέσα από τα ενδιαφέροντα και τις ικανότητες των παιδιών, έτσι ώστε αυτά να αποκτήσουν την επικοινωνιακή ικανότητα και παράλληλα να έρθουν σε επαφή με τη γλώσσα. Αυτός ο στόχος ενισχύεται και μέσα από τις επαφές που αναπτύσσουν τα παιδιά μεταξύ τους καθώς και με τα κοινωνικο-πολιτισμικά δεδομένα του περιβάλλοντός τους.

Το αλφαβητάρι αυτό έχει σχεδιαστεί για τα παιδιά της διασποράς τα οποία διδάσκονται τα ελληνικά ως ξένη γλώσσα στην 1^η τάξη του Δημοτικού.

Η χρήση του είναι προαπαιτούμενη και λειτουργεί εισαγωγικά (εισαγωγή στον γραμματισμό) ως προς το υλικό « Μαργαρίτα».

Στη διαμόρφωσή του, λάβαμε υπόψη τα ακόλουθα κριτήρια:

• Τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα των παιδιών
• Το φυσικό και πολιτισμικό περιβάλλον μέσα στο οποίο ζουν και αναπτύσσονται
• Το φυσικό και πολιτισμικό περιβάλλον της Ελλάδας
• Τη συνεπή και λειτουργική εικονογράφηση, χρώματα και σκίτσα
• Το γνωστικό επίπεδο των παιδιών το οποίο συνάδει με τη βιολογική τους ηλικία
• Την υπάρχουσα γνώση τους σχετικά με τα γράμματα του αλφαβήτου στην πρώτη τους γλώσσα

Στόχος είναι, μέσα από τη χρήση εικόνων και σκίτσων ειδικά σχεδιασμένων, να οδηγήσουμε τα παιδιά στη δυνατότητα:

• αναγνώρισης και διάκρισης των ήχων (φθόγγων),
• αναγνώρισης των γραμμάτων και
• της αποκωδικοποίησής τους.

Συνυπολογίζουμε ότι ένας από τους σημαντικούς στόχους του σχολείου, σε αυτό το επίπεδο, είναι η πρόσβαση του παιδιού στη συστηματική και ενσυνείδητη χρήση του αλφαβητικού συστήματος της Ελληνικής. Αυτό είναι ένα εξαιρετικά σύνθετο και απαιτητικό έργο, αφού το παιδί καλείται να εμπεδώσει τη διάκριση των γραμμάτων από άλλα σημεία, όπως σχέδια, αριθμοί, σκίτσα, εικόνες κ.λ.π., να αντιστοιχίσει τα γράμματα με ένα φώνημα, να μάθει τις συμβάσεις γραφής (από αριστερά προς τα δεξιά), τη γραμμικότητα κ.α.

Στις γλώσσες με αλφαβητική γραφή, όπως η ελληνική, η αντιστοίχιση των φθόγγων με τα γράμματα είναι απαραίτητη για την κατανόηση και παραγωγή γραπτού λόγου.

Η εικονογράφηση η οποία πλαισιώνει το αλφαβητάρι μπορεί να κινητοποιήσει τα παιδιά να εμπλακούν σε μία συζήτηση στην οποία τους παραπέμπει η εικόνα , στην κατανόηση και παραγωγή προφορικού λόγου που συνιστούν δύο εξαιρετικά σημαντικές δεξιότητες στην εκμάθηση μιας δεύτερης γλώσσας. Με αυτόν τον τρόπο επιχειρείται αρχικά και μία σταδιακή γεφύρωση ανάμεσα στον προφορικό και γραπτό λόγο.

Η μεθοδολογία την οποία ακολουθούμε είναι η αναλυτικο-συνθετική μέθοδος με την αντιστοίχιση φθόγγων και γραμμάτων. Αρχίζουμε με την αναγνώριση γραμμάτων και των φωνημάτων (φθόγγων) στα οποία αντιστοιχούν, συνεχίζουμε με συλλαβές, εμπλέκοντας αργότερα υψηλότερα επίπεδα γλωσσικής οργάνωσης με νόημα όπως λέξεις και μικρές φράσεις.

Ιδιαίτερη έμφαση δείχνουμε στα γράμματα τα οποία προφέρονται διαφορετικά στα ελληνικά και έχουν διαφορετικά πεζά από το λατινικό αλφάβητο π.χ. Χ,χ, Ρ,ρ, Υ,υ, Β,β, Ω,ω

Εισάγουμε σταδιακά τα γράμματα τα οποία είναι νέα, άγνωστα για τα παιδιά όπως και τα δύσκολα στην προφορά αλλά και στη γραφή π.χ. Γ,γ, Δ,δ, Ν,ν, Φ,φ, Θ,θ, Λ,λ, Ξ,ξ Π,π, Ψ,ψ

Το βιβλίο έχει 4 ενότητες. Στο τέλος κάθε ενότητας υπάρχουν κάποια παιχνίδια.

Κάθε ενότητα απαρτίζεται από 5 στάδια:

α. μαθαίνουμε το κάθε γράμμα Κεφαλαίο και Πεζό
β. μαθαίνουμε συνδυασμούς φωνηέντων και συμφώνων
γ. αναγνωρίζουμε τα γράμματα που έχουμε μάθει
δ. γράφουμε
ε. τονίζουμε

Με το τέλος των ενοτήτων προσδοκούμε ότι το παιδί κατακτά την ικανότητα να διακρίνει τόσο τα φωνήματα όσο και τις συλλαβές. Τα παιδιά μπορούν στη συνέχεια, ως προς τη διάκριση των συλλαβών να λένε το όνομά τους ρυθμικά, χωρίζοντας τις συλλαβές, να αφαιρούν την πρώτη συλλαβή ή γράμμα μιας λέξης και να μιλούν κορακίστικα, να λένε αργά αργά τα φωνήματα από τα οποία σχηματίζεται το όνομά τους χτυπώντας τα χέρια τους, ακολουθώντας τον ρυθμό της εκφοράς κ.α.

Προτεινόμενες ασκήσεις

• Η αλλαγή της θέσης ενός γράμματος π.χ. αχ-χα, λάμπα, μπάλα
• Η πρόσθεση ή αφαίρεση γραμμάτων και συλλαβών π.χ. Άρης- Πάρης, άστρο-κάστρο
• Η αλλαγή κάποιου γράμματος, στο πλαίσιο των ελάχιστων διαφορών π.χ. γάλα-γάτα, κανένα-καδένα, τάμα-θάμα
• Η αντιστροφή γραμμάτων ή συλλαβών για παραγωγή λέξεων «χωρίς νόημα» π.χ. γάλα-λάγα
• Η τοποθέτηση με διαφορετικό τρόπο των συλλαβών μιας λέξης και η δημιουργία νέας με διαφορετική σημασία π.χ. σοκολάτα— κότα/σόλα
• Ο σχηματισμός του γράμματος με τα σώματα, με κινήσεις στον αέρα, με πλαστελίνη ή με άλλα υλικά
• Ο εντοπισμός σε έντυπα, εφημερίδες κ.λ.π. γραμμάτων , κεφαλαίων ή μικρών