Page 127 - Η ΓΛΩΣΣΑ ΜΑΣ_B' Λυκείου

127
ΙV. ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
1. Ορισμός
Ορισμός ονομάζεται ο καθορισμός, η έκθεση και η επισήμανση με ακρίβεια και σαφήνεια
των κύριων και ιδιαίτερων γνωρισμάτων/χαρακτηριστικών/ιδιοτήτων μιας έννοιας, ώστε να
διακρίνεται από κάθε άλλη. Τρία είναι τα στοιχεία του ορισμού: η οριστέα έννοια, το γένος και η
ειδοποιός διαφορά.
Οριστέα έννοια ονομάζεται η έννοια που δίνεται προς ορισμό και πρέπει να οριστεί.
Γένος λέγεται η υπερκείμενη, η ευρύτερη έννοια στην οποία εντάσσεται η οριστέα έννοια.
Ειδοποιός διαφορά ονομάζονται τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της έννοιας, τα οποία τη
διαφοροποιούν/διακρίνουν από τις υπόλοιπες έννοιες, οι οποίες ανήκουν στο ίδιο γένος.
Ο ορισμός που δίνεται σύντομα, μόνο με την οριστέα έννοια, το γένος και την ειδοποιό διαφορά,
λέγεται πρωτοβάθμιος.
Για παράδειγμα: Παραλληλόγραμμο (οριστέα έννοια) είναι το τετράπλευρο (γένος) που έχει τις
απέναντι πλευρές του παράλληλες (ειδοποιός διαφορά).
Διαφορετικοί τρόποι διατύπωσης του ορισμού:
• Όταν λέμε παραλληλόγραμμο, εννοούμε το τετράπλευρο που έχει τις απέναντι πλευρές του
παράλληλες.
• Με τον όρο (τη λέξη) παραλληλόγραμμο εννοούμε...
• Ο όρος (η λέξη) παραλληλόγραμμο σημαίνει...
• Το παραλληλόγραμμο, δηλαδή το τετράπλευρο ... (επεξηγηματικά)
Είδη ορισμών
Οι ορισμοί ταξινομούνται με βάση:
α) τον τρόπο που παρουσιάζουν την οριστέα έννοια, σε αναλυτικούς ή συνθετικούς/γενετικούς
ορισμούς.
Αναλυτικός = Παριστάνει την ουσία μιας έννοιας, εκθέτοντας τα γνωρίσματα που περιέχονται
στην έννοια αυτή (π.χ. Στροφή είναι το τμήμα ποιήματος ή τραγουδιού που αποτελείται από
έναν αριθμό στίχων ή περιόδων και έχει μια ρυθμική και λογική ενότητα).