Page 135 - Η ΓΛΩΣΣΑ ΜΑΣ_B' Λυκείου

135
Ένα ειδικότερο πρόβλημα που αφορά τη χώρα μας, είναι η μεταφορά -όπως σε
όλους τους τομείς άλλωστε- έτοιμων τεχνοτροπιών, ξένων καλλιτεχνικών προτύπων
και μοντέλων, που δεν έχουν ωριμάσει και βλαστήσει σε ελληνικό έδαφος, που δεν
έχουν καμιά ανταπόκριση στις πραγματικότητες του τόπου μας. Φυσικό είναι η
ανεπεξέργαστη αυτή εισαγωγή να αφήνει αδιάφορο και ανεπηρέαστο το ευρύ κοινό.
Έτσι άλλωστε εξηγείται και ο καλλιτεχνικός σνομπισμός που μαστίζει τη χώρα μας
και το γεγονός ότι η τέχνη είναι σε πολύ μεγάλο βαθμό υπόθεση κλειστών κύκλων που
αλληλοϋποστηρίζονται και αλληλοθαυμάζονται. Η εύκολη λύση της περιφρόνησης
των «αδαών», δηλαδή του κοινού, είναι μια άνετη λύση που δεν απαλλάσσει τον
καλλιτέχνη από την ευθύνη του.
Ο αριστοκρατισμός σαν στάση ζωής -όπως και αν εκδηλώνεται- είναι μορφή
προδοσίας της κοινωνικής ευθύνης του ανθρώπου και ιδιαίτερα του δημιουργού και
του ηγέτη. Η υπεροψία των «επαϊόντων» έδωσε πάντοτε τη βάση του πνευματικού
και πολιτικού αυταρχισμού. Ο καλλιτέχνης είναι από τα πράγματα η πιο ευαίσθητη
κεραία, ο σεισμογράφος της κοινωνικής μεταβολής. Για να επηρεάσει όμως,
για να ευαισθητοποιήσει, για να γίνει επιταχυντικός συντελεστής στην πορεία
απελευθέρωσης του ανθρώπου, πρέπει να επικοινωνεί με το ευρύ κοινό, όχι το
ναρκισσιστικό κοινό των κλειστών κύκλων. Ο καλλιτέχνης, εφόσον λειτουργεί με την
έννοια αυτή σωστά, μπορεί να αποτελέσει το σημαντικότερο ίσως αντίβαρο στον
μονοδιάστατο άνθρωπο, στον ετεροκατευθυνόμενο άνθρωπο, στον άνθρωπο χωρίς
φαντασία, που είναι τα θλιβερά υποπροϊόντα του ώριμου καταναλωτικού καπιταλισμού
και της «κουλτούρας» της διαφήμισης.
[Βασίλης Φίλιας, «Ο καλλιτέχνης και το κοινό του», Κοινωνιολογικές προσεγγίσεις,
εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 81989, σσ. 269-270]
Η μαζική κουλτούρα περιλαμβάνει το σύνολο των προϊόντων που προσφέρονται, όχι
σ’ έναν περιορισμένο κύκλο, αλλά στην ολότητα των ανθρώπων (από τους αγρότες
ώς τους διανοούμενους).
Ένα από τα σπουδαιότερα γνωρίσματα της μαζικής κουλτούρας είναι η τυποποίηση.
Είναι η ατέρμονη επανάληψη των ίδιων θεμάτων, μοτίβων και τεχνικών, η αναπαλαίωση
παλιότερων θεμάτων και έργων, η «διασκευή» κλασικών, αυθεντικών έργων τέχνης,
η τεχνητή αναβίωση παλιών τεχνοτροπιών και μοδών, η αναίσχυντη εκμετάλλευση
στοιχείων της λαϊκής κουλτούρας, που αποχωρίζονται βάναυσα από τα αρχικά
τους συμφραζόμενα, η καθιέρωση νέων θεμάτων και συρμών (που βασίζονται, στην
πραγματικότητα, σε παλιούς).