119
[…] Συνάντησα γυναίκες που κουβαλούσαν πυρομαχικά. Μία
ήτο 88 ετών. Μία μου είπε κλείδωσε το μικρό σε μια καλύβα για
να βοηθήσει τον στρατό. Το βράδυ είδα μια γριούλα να κρατά
δυο μικρά και η μητέρα τους ζύμωνε ψωμί για τον στρατό με
το φως δυο κεριών που είχε μέσα σ’ ένα ποτήρι. Τα χιόνια,
ο πάγος, το τρομερό κρύο, δεν φαίνονταν να τις τρόμαζε.
Όλες γεμάτες χαρά ήθελαν να προσφέρουν στο στρατό ό,τι
δεν μπορούσαν τα μεταγωγικά. Αλήθεια γυναίκες θαύμα. Τι
διαφορά με τις πόλεις!
(Από το Ημερολόγιο Πολέμου του Αργύρη Μπαλατσού, στο:
Χατζηπατέρα-Φαφαλιού,
Μαρτυρίες 1940-1941,
εκδ. Κέδρος, 1982:103)
Οι νικηταί της Πίνδου προχωρούσαν. Καθώς έφτασαν στον
ποταμό Βογιούσα κι είδαν οι ατρόμητες γυναίκες της Πίνδου
πως το απότομο ρέμα εμπόδιζε τους σκαπανείς στη δουλειά
τους, έκαναν αυθόρμητα κάτι: μπήκαν οι ίδιες μέσα στα
νερά και, πιασμένες σφικτά από τους ώμους, σχημάτισαν
πρόσχωμα, που ανάκοβε την ορμή του ποταμού και ευκόλυνε
τους γεφυροποιούς!
(Τάκης Ε. Παπαγιαννόπουλος, στο:
Χατζηπατέρα-Φαφαλιού,
Μαρτυρίες 1940-1941,
Κέδρος, 1982: 104)
ΜΑΝΑ ΚΑΙ ΓΙΟΣ
Στης ιστορίας το διάσελο όρθιος ο γιος πολέμαγε
κι η μάνα κράταε τα βουνά, όρθιος να στέκει ο γιος της,
μπρούντζος, χιόνι και σύννεφο. Κι αχολόγαγε η Πίνδος
σα να ’χε ο Διόνυσος γιορτή. Τα φαράγγια κατέβαζαν
τραγούδια κι αναπήδαγαν τα έλατα και χορεύαν
οι πέτρες. Κι όλα φώναζαν:
«Ίτε παίδες Ελλήνων…»
Φωτεινές σπάθες οι ψυχές σταύρωναν στον ορίζοντα,
ποτάμια πισωδρόμιζαν, τάφοι μετακινιόνταν.
Κι οι μάνες τα κοφτά γκρεμνά σαν Παναγιές τ’ ανέβαιναν.
Με την ευκή στον ώμο τους κατά το γιο πηγαίναν
και τις αεροτραμπάλιζε ο άνεμος φορτωμένες
κι έλυνε τα τσεμπέρια τους κι έπαιρνε τα μαλλιά τους
κι έδερνε τα φουστάνια τους και τις σπαθοκουπούσε,
μ’ αυτές αντροπατάγανε, ψηλά, πέτρα την πέτρα
κι ανηφορίζαν στη γραμμή, όσο που μες στα σύννεφα
χανόταν ορθομέτωπες η μια πίσω απ’ την άλλη.
Ν. Βρεττάκος
Εργαστήρι Χαρακτικής Γ. Κεφαλληνού,
Κ. Γραμματόπουλος (1941).
Έγχρωμη λιθογραφημένη αφίσα
Πίνακας του Έκτορα Δούκα.
Αθήνα, Εθνικό Ιστορικό Μουσείο
Μέτσοβο. Κατάρα. Καθαρισμός οδού
από τις γυναίκες της Πίνδου.
Φωτογραφικό Αρχείο Ιστορικής και
Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος
I...,109,110,111,112,113,114,115,116,117,118 120,121,122,123,124,125,126,127,128,129,...138