Page 97 - ΑΠΟ ΤΗ ΖΩΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΤΗ ΝΟΤΙΑ ΑΦΡΙΚΗ

97
περίπτωση εκπαιδευτήρια για τα παιδιά τους. Γι’ αυτούς κύρια που ζούσαν στις παρυφές του Γιουχάνεσµπουργκ και
στις πλαγιές, οι ευκαιρίες να στείλουν τα παιδιά τους σε σχολείο, ήταν ανύπαρκτες. Παρά το γεγονός, ότι η παραπά-
νω αναφερόµενη Επιτροπή ανάλυσε το εκπαιδευτικό πρόβληµα και ζήτησε την ίδρυση σχολείων, τίποτε δεν έγινε
µέχρι την περίοδο του Β’ Παγκόσµιου Πολέµου 7. (…)
Οι πρώτες οργανωτικές προσπάθειες για τη σύµπτυξη των Ελλήνων µεταλλωρύχων έγιναν το 1902, όταν ένας
νεαρός µεταλλωρύχος, ο ∆ηµήτρης Σπανός απ ’ την Αράχωβα, προσπάθησε χωρίς επιτυχία όµως να ενώσει του
Έλληνες εργάτες σε σωµατείο. ∆εν υπάρχει γραπτή πηγή για τις προσπάθειες αυτές, αλλά τρεις πρωτοπόροι
µετανάστες που έζησαν την περίοδο που ακολούθησε, επιβεβαίωσαν την ιστορική αλήθεια της προσπάθειας.
Οι πρωτοπόροι αυτοί επιβεβαίωσαν, ότι η εντύπωση που είχε αφήσει ο Σπανός στο Γιοχάνεσµπουργκ, ήταν αυτή
του προωθηµένου σοσιαλιστή που προσπάθησε να οργανώσει τους Έλληνες εργάτες σε ‘συνδικάτο 8 . Οι προ-
σωπικές προσπάθειες του Σπανού για την οργάνωση παρ’ ότι δεν επέτυχαν, δηµιούργησαν µια καινούργια ατµό-
σφαιρα ετοιµότητας.
Η φήµη του Σπανού σαν πρωτοπόρου οργανωτή, απλώθηκε όχι µόνο ανάµεσα στους Έλληνες, αλλά και τους ξέ-
νους εργάτες, που µιλούσαν µε σεβασµό και εκτίµηση για τις ατέλειωτες προσπάθειες του Σπανού για να τους
οργανώσει. Για πολλούς το όνοµα του θύµιζε ήρωα, στα επόµενα δύσκολα χρόνια 9.
Ο Σπανός έφυγε από το Γιοχάνεσµπουργκ για το Λορέντζο Μάρκες της Μοζαµβίκης, αλλά δεν υπάρχουν γραπτά
ιστορικά στοιχεία που να αποδεικνύουν τους λόγους της µετανάστευσης του. Έφυγε από το Τρανσβαάλ στα τέλη
του 1902 και άνοιξε ένα πρακτορείο περιοδικών και εφηµερίδων στη Μοζαµβίκη, που περιγράφτηκε το 1922 απ’
τον περιηγητή Νικολα¦δη, ως εξής:
«... Οι Έλληνες στην πόλη βρίσκονται σε καλή (οικονοµική) κατάσταση.
Τα καταστήµατα των είναι τα καλύτερα όλων. Βεβαίως το αδαµάντινο
παράδειγµα είναι το κατάστηµα του κου ∆ηµητρίου Σπανού, το µόνο
εις το είδος του, εις όλη την χώρα. Είναι το κέντρο όπου η διεθνής
κοινωνία της πόλεως αγοράζει τα βιβλία και εφηµερίδας. Το κατάστηµα
αποτελεί το κέντρο όλων των διερχοµένων ανωτέρων τάξεων...» 10.
Ο Σπανός δεν έχασε την επαφή του µε το εργατικό κίνηµα της Νότιας Αφρικής και το σοσιαλιστικό της κίνηµα.
∆ιακινούσε την εφηµερίδα «∆ιεθνής» (ΙΝΤΕRΝΑΤΙΟΝΑL) της ∆ιεθνιστικής Σοσιαλιστικής Λίγκας (I.S.L), απ’ το
1915 µέχρι το 1921, οπότε είχε ονοµαστεί σε Κοµµουνιστικό Κόµµα της Νότιας Αφρικής 11. Αυτό που δεν κατόρθω-
σε ο Σπανός, το κατάφεραν δύο άλλοι εργάτες µεταλλείων, ο Θανάσης Πουρνάρας που δούλεψε στα µεταλλεία
χρυσαφιού απ’ το 1905 έως το 1907 και ήταν σοσιαλιστής απ’ τον καιρό που ήρθε απ’ την Ελλάδα κι ο Κουτσό-
λης. Οι δυο τους, ίδρυσαν το Σύλλογο «Ελληνικός Σύνδεσµος Μεταλλωρύχων». Η ακριβής µέρα της ίδρυσης του
Συλλόγου δεν είναι επακριβώς γνωστή, αλλά οπωσδήποτε υπήρχε στους πρώτους µήνες του 1905 12
Ο Κουτσόλης δούλευε στο χρυσορυχείο LANGLAAGTE DEEP, όπως κι ο Πουρνάρας και ταυτόχρονα αποτε-
λούσε τον κύριο οργανωτή αθλητικών αγώνων και πολιτιστικών εκδηλώσεων εργατικών συνδικάτων στο Γιοχά-
νεσµπουργκ 13.